Zeytinyağının elde edildiği zeytin meyvesinin insan sağlığı üzerindeki yararı herkes tarafından bilinen bir bitkidir. Pek çok konuda yararı olan bu özellikleri, insanlık tarihinden itibaren kabul edilmiştir. Zeytinyağının kullanılmadığı alan neredeyse yok gibidir.
İlaç olarak dahi yüzyıllar boyunca kullanılan zeytinyağının sağlığa etkisi çok büyüktür. Zeytin kolay ulaşılması ile her sofrada yerini alabilen bir meyvedir. Ancak zeytinyağı için bu pek geçerli değildir. Günümüzde hala fiyat olarak yüksek meblağlara temin edilen bu zengin içerikli yağın faydaları saymakla bitmez.
“Zeytinyağının faydaları nelerdir?” sorusunun cevabı 1950 yılından itibaren bütün yağların önüne geçmesi ile verilebilir. Lezzetli, dayanıklı, ekmeğe sürülebilen formuyla, ucuz margarinlerin önüne geçmiştir. Zeytinyağının faydaları tıp biliminin de konusu haline gelmiştir. Kalp ve damar hastalıklarının alanına giren hastalıkları önlemede etkili ve tedavi edici olan zeytinyağı, gıdalardaki şifadan faydalanmak gerektiğini bir kez daha hatırlatmıştır. Trans yağ asiti içeren margarinlerin insan sağlığı için son derece zararlı olmasından dolayı, zeytinyağı gibi sağlıklı yağ asitlerine yönelim artmıştır.
Zeytinyağında bulunan %9 oranındaki çoklu doymamış yağ asidi, %77 oranında tekli doymamış yağ asidi ve %14 oranında doymuş yağ asidi ile insan sağlığı açısından en sağlıklı yağlardandır. Zeytinyağı içeriği itibariyle yağ asit dağılımı açısından yüksek oranda tekli doymamış yağ asitleri içerir.
Oleik asit ağırlıklı olan bu yağ asidi hem cilt için hem de mide sağlığı için çok faydalıdır. Uzun yıllardır süregelen Omega yağ asitleri tartışmasında önde gelen zeytinyağının kullanımı bu sebeplerle artmıştır. Ayçiçek yağı ve mısıryağı olarak bilinen Omega 6, balıkyağı olarak bilinen Omega 3 gibi yağ çeşitlerinin ortaya çıktığı dönemde reklamlarda dahi aralıksız geçmiştir.
Omega kelimesi insanlar üzerinde garip etkiler yaratmıştır. Omega kelimesinin gizemini çözmeye çalışan insanlar tarafından zeytinyağı bir köşeye atılmıştır. Araştırmalar sonucunda ortaya çıkan ise, yararlı yağın omega 3 olduğu ortaya çıkmıştır. Omega 3’ün kullanıldığı alanlardan biri olan Akdeniz Diyeti bir dönemin meşhur beslenme şekli olarak yerini korumuştur. Araştırmalar sonunda ortaya çıkan gerçek ise, Akdeniz Diyeti’nde yer alan sağlıklı yağ, zeytinyağı olarak belirlenmiştir.
Tıpta en sağlıklı diyetin Akdeniz Diyeti olduğu açıklanmıştır. Akdeniz tipi beslenme, kişinin hem hafif hissetmesine hem de doygunluk hissini en iyi şekilde hissetmesinden dolayı en uygun beslenme şekli olarak açıklanmıştır. Tüm bunların hemen yanında pek çok hastalığı önlemede ve tedavi etme de Akdeniz Diyeti uygulanmaktadır.
Zeytinyağının faydalarının ana unsuru, içeriğinde bulunan antioksidan özelliğinden kaynaklanmaktadır. Antioksidanların özelliği olan polifenollerden zengin meyve ve sebzeler, balık ve zeytinyağında bulunmaktadır. Akdeniz Diyeti’nde kuyrukyağı, içyağı ve tereyağı gibi doymuş yağlar ve Omega 6 doymamış yağ asitleri az miktarda bulunduğu için en sağlıklı diyetler arasındadır. Meme kanseri gibi kişilerin sağlığını tehdit eden pek çok hastalığa karşı da koruyan Akdeniz Diyeti, kanser hücrelerinin de oluşmasını da önlemektedir.
“Zeytinyağının faydaları nelerdir?” kapsamında araştırmalar yapan insanlar hangi tür zeytinyağı alacağına kadar araştırmalıdır. Öncelikle zeytinyağının faydalarında önem verilen yer hastalıkları önlemede ve tedavi etmedeki başarısı olmalıdır. Araştırmalar sonunda uzmanlar tarafından ortaya çıkan bir gerçek zeytinyağının kalp ve damar hastalıklarından koruduğu gerçeği bu sağlıklı yağı temin etmeyi çoğaltmıştır. Bazı kaynaklarda hayvansal kaynaklı doymuş yağ asitlerinin zararlı olmadığı belirtilse de, kalp ve damar hastalıklarından koruyan en sağlıklı yağın zeytinyağı olduğu gösterilmiştir.
Zeytinyağının moleküler olma özelliği sayesinde aterosklerozda tanımlanan doğru yağlar arasında yerini almıştır. Antioksidan özelliği sayesinde kalp ve damar hastalıklarının tedavisinde koruyucu kalkan haline gelmiştir. Zeytin meyvesine acı tadı veren oleuropein molekülüdür. Acı tadından uzaklaştırılarak yenecek hale getirilen zeytinde bulunan bu maddenin miktarı azaltılır ve hidrolize edilerek hydroxytyrosole dönüştürülür.
Vücut hücreleri enerji üretirken, serbest radikaller açığa çıkar ve vücut tarafından antioksidan sayesinde atılır. Antioksidan denilen madde meyve ve sebzelere rengini veren polifenollerdir ve benzer etki yaratır. Kötü kolesterol olarak bilinen LDL’yi oxLDL’ye dönüştürür. oxLDL, ateroskleroz plaklarının oluşmasında ana sorumlu maddedir.
Zeytinyağının faydalarından biri de iltihabı azaltıcı etkisidir. İltihap üzerine pek çok araştırma yapılmıştır. İltihap sırasında açığa çıkan maddelerin değerlendirilmesi sırasında ortaya çıkan en önemli özellik, hydroxytyrosolün mast hücrelerinin uyarılmasıyla azaltılan etkidir. Yeni geliştirilen kanılara göre mast hücrelerinin bağışıklık hücrelerinin ve iltihabın etkisinin yönetilmesi anlaşılmıştır.
Mast hücreleriyle ilişkilendirilen pek çok farklı şiddette iltihabın yattığı gözlemlenmiş ve hastalıkların tedavisinde ve önlenmesinde büyük rol oynamıştır. Bu hastalıklar arasında en önemlisi otoimmün hastalıklar olarak belirtilmiştir. Zeytinyağının faydalarından antioksidan özelliği ile kanser gelişimi durdurulmuştur ve tümor küçülmesi sağlanmıştır. Hemen hemen her insan da bulunan ve bağışıklık sistemi açısından risk teşkil eden karaciğer yağlanması da zeytinyağının antioksidan özelliği sayesinde geriletilebilmektedir.
Yapılan hayvan deneylerinde oleuropelinin karaciğer enzimlerinde yağ birikimini azalttığı gözlemlenmiştir. Sadece bağışıklık sistemi hastalıkları değil, beyin sağlığı içinde zeytinyağının faydaları çoktur. Çağın hastalıklarından olan Alzheimer ve Parkinson gibi nörolojik hastalıklarda da etkisi kanıtlanan zeytinyağının yine antioksidan özelliğine vurgu yapılmıştır. Nörolojik rahatsızlıklar üzerindeki olumlu etkisi, mast hücrelerinin uyarılmasıyla görülebilir.
Sadece sızma zeytinyağında bulunan oleuropelin maddesi değil zeytinde bulunan hydroxytyrosolün de mast hücrelerinde bulunan benzer etki sayesinde görülebilir. Sızma zeytinyağı ülkemizde doğal olması koşuluyla çok pahalı olmasından dolayı ulaşılması pek çok aile için güçtür. Daha rahat ulaşılabilen zeytin de de aynı mast hücrelerinin ilişkili hastalıklarda benzer koruyucu etkisi göze çarpmaktadır.
Zeytinyağının faydaları için ulaşılması kolay ve doğal sağlıklı yağın uygun koşullarda yetiştirilmesi gerekmektedir. Pratik bilgi olarak, “Evde ne yapılabilir?” sorusuna, öneri vermek gerekirse, Kasım ve Aralık aylarında semt pazarlarından alınan zeytinlere kaya tuzu ile fermente ederek cam kavanozlarda saklayarak doğal bir ürün elde edebilirsiniz. Bekletilen bu zeytini yıl içerisinde tüketebilirsiniz.
Siyah ve yeşil renkte olan bu meyvelerden yeşil olanına limontuzu eklemeden sadece suyunu değiştirerek ve kaya tuzu ile fermente ederek hazırlayabilirsiniz. Oleuropeni fazlalaştırmak için sızma zeytinyağını üretirken titiz olunmalıdır. En sağlıklı saklama şekillerinde olan cam kavanozlarda hazırlayacağınız bu yağa ksenoöstrojen bulaşmasını da önleyebilirsiniz.
Zeytinyağının bisfenol A ile kaplı tenekelerde veya naylon bidonlarda saklamayınız. Cam kavanoz tercih ederek hem fermente süresinin kaliteli olmasını hem de daha sonra tüketme aşamasında sağlıklı olmasını sağlayabilirsiniz. Sıvı altın olarak anılan bu yağ ile kilo problemlerine, cilt problemlerine, var olan sindirim sorunlarına çare olabilirsiniz. Safra taşlarını da önleyen zeytinyağının faydalarından biri de hücre duvarlarını güçlendirmesidir. Ciltteki problemlere iyi gelen zeytinyağı, yaşlanmayı geciktirir.
Zeytinyağının faydalarından bir diğeri de, enflamasyonu önlemesidir. Anti-inflamatuar ve antimkrobiyal özelliklere sahip püolan zeytinyağı fenoller açısından zengindir. Yakın zamanda yapılan bir araştırmaya göre, doymamış yağlardan zengin, nitrit ve nitrattan oluşan bir Akdeniz Diyeti, hipertansiyon gibi riskli bir hastalıktan da korur.
Zeytinyağının faydaları araştırılırken bir başka ulaşılan bilgi ise zeytinyağının kan şekeri seviyesini düşürdüğü yönündedir. Bu sebeple diyabet hastalarında insülin görevi gören zeytinyağı kan basıncını da düzenler. Kronik kalp rahatsızlığı bulunan hastalarda kalp krizini önler. Birçok hastalığa karşı koruyucu bir kalkan olan zeytinyağının faydaları bunlarla da sınırlı değil. Zeytinyağı da olsa, sağlıklı olmasına rağmen, her faydası kadar zarar verebilir. Kullanırken bilinçsiz ve aşırı kullanımı sindirim sisteminde hasarlar yaratabilir. Bu sebeple zeytinyağının faydaları için tüketimi sırasında dikkati olunmalıdır.
